Sổ tay những điều cần biết về khu công nghiệp (Tổng hợp)

Sự phát triển của các khu công nghiệp đang đóng góp không nhỏ vào kinh tế, xã hội của các quốc gia trên thế giới. Việc quy hoạch và phát triển bài bản khu công nghiệp mang lại động lực phát triển lớn và mang tính chất lâu dài.

Tại các nước đang phát triển (trong đó có Việt Nam), việc phát triển các khu công nghiệp, khu kinh tế đã thu hút được nguồn vốn lớn từ các doanh nghiệp nước ngoài. Điều này đã tác động mạnh vào công cuộc chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Đặc biệt, trong gia đoạn hội nhập và bối cảnh của cuộc cách mạng 4.0, các khu công nghiệp đang được chú trọng vào nền tảng động lực và tạo sự gắn kết phát triển bền chặt với phát triển kinh tế - xã hội.

Tìm hiểu về khu công nghiệp, dưới đây sẽ là tất tần tần các thông tin anh/chị cần biết:

Khu công nghiệp là gì?

Khái niệm về khu công nghiệp đang tồn tại nhiều cách định nghĩa khác nhau. Tuy nhiên, bản chất đều có sự tương đồng:

Khu công nghiệp là khu vực có ranh giới địa lý được xác định rõ ràng, không có dân cư sinh sống và được quy hoạch tại những vùng có điều kiện tự nhiên - xã hội thuận lợi cho hoạt động kinh doanh. Trong đó sẽ tập trung các doanh nghiệp chuyên sản xuất hàng công nghiệp và thực hiện các dịch vụ cho sản xuất hàng công nghiệp.

Theo một cách định nghĩa khác: khu công nghiệp hay có thể gọi là khu kỹ nghệ là khu vực dành cho phát triển công nghiệp theo một quy hoạch cụ thể, nhằm đảm bảo sự hài hào và cân bằng tương đối giữa có mục tiêu kinh tế - xã hội - môi trường. Khu công nghiệp sẽ thường do Chính phủ cấp phép đầu tư với hệ thống hạ tầng kỹ thuật và pháp lý riêng.

Các loại hình khu công nghiệp

Tùy thuộc vào quy hoạch và mục tiêu phát triển, khu công nghiệp sẽ được chia thành nhiều loại hình khu công nghiệp khác nhau. Bao gồm:

• Khu công nghiệp liên hợp (dạng này tổ chức theo hình thức liên hiệp hóa dây chuyền công nghệ)
• Khu công nghiệp hỗn hợp nhiều ngành (các xí nghiệp thuộc các ngành có tính chất gần nhau bố trí thành nhóm để đảm bảo hợp tác chặt chẽ với nhau trong sản xuất)
• Khu công nghiệp tổng hợp chuyên ngành (sẽ bao gồm các xí nghiệp thuộc một ngành hoặc một số ít ngành công nghiệp sản xuất cùng một loại sản phẩm)
• Khu chế xuất (đây là nơi tập trung các doanh nghiệp công nghiệp chuyên sản xuất hàng xuất khẩu, thực hiện các dịch vụ cho sản xuất hàng xuất khẩu và hoạt động xuất khẩu)

Cụm khu công nghiệp là gì?

Gắn liền với khái niệm khu công nghiệp sẽ là cụm khu công nghiệp, tuy nhiên đây lại là 02 loại hình khác biệt.

Cụm khu công nghiệp có ranh giới địa lý xác định, không có dân cư sinh sống, là nơi sản xuất, thực hiện các dịch vụ cho sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp. Cụm khu công nghiệp được đầu tư xây dựng nhằm thu hút, di dời các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã, tổ hợp tác vào đầu tư sản xuất kinh doanh.

Theo Nghị định Số: 68/2017/NĐ-CP, quy mô của cụm khu công nghiệp được giới hạn không vượt quá 75 ha và không dưới 10 ha. Với các cụm công nghiệp ở các huyện miền núi và cụm công nghiệp làng nghề có quy mô diện tích không vượt quá 75 ha và không dưới 5 ha.

Các dạng khu công nghiệp phổ biến hiện nay

Tùy thuộc vào chức năng và đặc điểm xây dựng mà khu công nghiệp được chia thành nhiều dạng khác nhau. Đặc biệt, những thập kỷ gần đây đang dần xuất hiện các dạng khu công nghiệp mới nhằm đáp ứng những yêu cầu trong thời đại mới.

Một số khái niệm khu công nghiệp được nhắc đến nhiều nhất gần đây có thể kể đến như: Khu công nghiệp chuyên sâu, Khu công nghiệp công nghệ cao, Khu công nghiệp sạch, Khu công nghiệp xanh,... Để hiểu hơn về từng dạng, dưới đây là một vài thông tin chi tiết:

Khu công nghiệp chuyên sâu là gì?

Đây là một định hướng đầu tư mới. Khu công nghiệp chuyên sâu được coi là một hướng đầu tư đặc thù trong việc hình thành các khu công nghiệp tập trung. Nổi bật có tính chuyên ngành sâu với nhiều cơ chế, chính sách ưu đãi đầu tư, cơ chế hoạt động, mô hình quản lý, thiết kế hạ tầng, nhà xưởng, dịch vụ tiện ích khác biệt so với mô hình khu công nghiệp trước đây.

Tại Việt Na, khu công nghiệp chuyên sâu được chú ý đến từ những năm đầu thế kỷ XX và bắt đầu được đầu tư phát triển tại một số thị trường công nghiệp nổi bật ở cả phía Bắc và phía Nam.

Khu công nghiệp công nghệ cao là gì?

Khu công nghiệp công nghệ cao là khu vực được quy hoạch có ranh giới địa lý xác định, tập trung các doanh nghiệp công nghiệp kỹ thuật cao và các đơn vị hoạt động phục vụ cho phát triển công nghệ cao bao gồm nghiên cứu - triển khai khoa học - công nghệ, đào tạo các ngành dịch vụ có liên quan.

Các thành phần chính trong khu công nghiệp công nghệ cao: sản xuất, nghiên cứu, đào tạo (những thành phần này sẽ được thay đổi tùy thuộc vào giai đoạn và chiến lược phát triển).

Trong khu công nghệ cao còn được phân thành 05 loại chính gồm:

• Khu khoa học truyền thống (Traditional Science Park - TSP)
• Thành phố khoa học (Science City - SC)
• Khu đổi mới công nghệ (Technology Innovation Park - TIP)
• Trung tâm công nghệ (Technology Center - TC)
• Khu khoa học chuyên biệt (Special Science Park SSP)

Khu công nghiệp sạch là gì?

Khu công nghiệp sạch hay tên gọi khác là khu công nghiệp sinh thái đang là hướng đi của nhiều khu công nghiệp trong tương lai.

Khu công nghiệp sinh thái có thể hình dung là một cộng đồng doanh nghiệp sản xuất và cung cấp dịch vụ nằm ở cùng một địa điểm. Các doanh nghiệp thành viên tìm cách nâng cao hiệu quả kinh tế, môi trường, xã hội thông qua sự cộng tác về quản lý các vấn đề môi trường và tài nguyên.

Mô hình này tạo ra động lực phát triển kinh tế công nghiệp của địa phương và khu vực, vùng lãnh thổ. Không những giúp thu hút đầu tư, tạo việc làm cho người lao động mà còn giảm chi phí, tăng hiệu quả sản xuất từ quá trình tiết kiệm, tái chế, tái sử dụng nguyên - vật liệu và năng lượng, tạo một bộ mặt mới, một môi trường trong sạch và hấp dẫn cho các khu công nghiệp.

7 nguyên tắc cơ bản của một khu công nghiệp sinh thái gồm:

1. Hài hòa với thiên nhiên
2. Hệ thống năng lượng
3. Quản lý dòng nguyên liệu và chất thải
4. Cấp thoát nước
5. Quản lý KCNST hiệu quả
6. Xây dựng/cải tạo
7. Hòa nhập với cộng đồng địa phương

Khu công nghiệp xanh là gì?

Là một trong những loại hình khu công nghiệp xu hướng đi đột phá từ ý tưởng sống xanh đang được áp dụng tại nhiều quốc gia trên thế giới, công nghiệp xanh đang góp phần làm thay đổi các đô thị lớn.

Hiểu một cách đơn giản, công nghiệp xanh là nền công nghiệp sản xuất ra các sản phẩm thân thiện với môi trường và giúp cho các điều kiện tự nhiên của môi trường tốt hơn. Trong toàn bộ quá trình sản xuất nó giảm thiểu tối đa tác động xấu tới môi trường.

Ngoài ra, công nghiệp xanh còn cả việc tái sử dụng các chất thải, các chất thải năng lượng, sử dụng tiết kiệm và hiệu quả năng lượng và nguồn tài nguyên thiên nhiên khác, hạn chế sử dụng hóa chất độc hại; sử dụng các công nghệ tiên tiến để khắc phục và kiểm soát ô nhiễm môi trường.

Tiêu chuẩn của khu công nghiệp xanh được thể hiện qua 5 cấp độ:

1. Cam kết xanh
2. Hoạt động xanh
3. Hệ thống xanh
4. Văn hóa xanh
5. Mạng lưới xanh

Tại Việt Nam, hầu hết các dạng khu công nghiệp trên đã xuất hiện, dù phát triển muộn hơn so với thế giới nhưng mô hình ứng dụng được đánh giá khá tốt. Trong đó, các dạng khu công nghiệp mới như: công nghiệp sạch hay công nghiệp xanh đang nhận được sự chú ý đặc biệt từ các chủ đầu tư, doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Đặc điểm khu công nghiệp

Tùy thuộc vào đặc điểm kinh tế và chế tài pháp luật của từng quốc gia, các đặc điểm của khu công nghiệp ở mỗi nước sẽ có điểm giống cơ bản và những điểm riêng biệt.

Dựa vào các quy định tại Khoản 9, Điều 3 của Luật đầu tư 2014, đặc điểm pháp lý của khu công nghiệp tại Việt Nam sẽ bao gồm những yếu tố sau đây:

Về chức năng hoạt động:

Khu công nghiệp là khu vực chuyên sản xuất hàng công nghiệp và thực hiện các dịch vụ cho sản xuất công nghiệp. Trong khu công nghiệp, không có các hoạt động sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp và các dịch vụ phục vụ cho loại hình sản xuất này.

Về không gian:

Khu công nghiệp là khu vực có ranh giới địa lý xác định, phân biệt với các vùng lãnh thổ khác và thường không có dân cư sống.

Về thành lập:

Không phải tự phát là được thành lập theo duy định của Chính phủ, dựa trên cơ sở quy hoạch đã được phê duyệt. Cụ thể, Nhà nước phải thiết lập môi trường đầu tư thuận lợi bao gồm: hệ thống kết cấu hạ tầng phát triển đồng bộ, hệ thống cơ chế chính sách toàn diện và đồng bộ.

Về đầu tư cho sản xuất:

Trong khu công nghiệp sẽ có khu vực hoặc doanh nghiệp chuyên sâu sản xuất hàng hóa xuất khẩu (được gọi là khu chế xuất, doanh nghiệp chế xuất)

Vai trò của khu công nghiệp là gì?

Với những hiệu quả và tác động được mang lại, vai trò của các khu công nghiệp đối với sự phát triển của các quốc gia ngày đàng được thể hiện rõ rệt.

Các khu công nghiệp có vai trò dẫn dắt sự phát triển công nghiệp quốc gia, đồng thời việc hình thành các khu công nghiệp có quy mô và định hướng hợp lý tạo điều kiện rất lớn để phát triển công nghiệp, nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế tại những địa phương có tỷ trọng công nghiệp trong GDP thấp.

Dựa trên nhiều khía cạnh khác nhau của khu công nghiệp, có thể xác định các vai trò cơ bản như sau:

Thu hút vốn đầu tư mạnh mẽ

Các khu công nghiệp đang là địa chỉ hấp dẫn của các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Đơn cử tại Việt Nam, hiện đang có rất nhiều doanh nghiệp thuộc đủ mọi thành phần kinh tế bao gồm: doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp ngoài quốc doanh,... đã đầu tư vào các khu công nghiệp.

Hàng năm, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào khu công nghiệp, khu chế xuất chiếm từ 35-40% tổng vốn đăng ký tăng thêm của cả nước; riêng lĩnh vực công nghiệp chiếm gần 80%.

Sử dụng có hiệu quả tài nguyên

Thay vì xuất khẩu nguyên liệu thô sang nước ngoài và nhập khẩu sản phẩm hoàn thiện, các khu công nghiệp đã sử dụng nguồn tài nguyên dồi dào và giá rẻ trong nước để tạo ra sản phẩm có giá trị cao hơn. Điều này không chỉ góp phần giải quyết sản phẩm từ việc khai thác khoáng sản, sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp mà còn tạo được nguồn cung chủ động trong nước.

Hình thành các ngành kinh tế mũi nhọn

Khu công nghiệp đã và đang đóng góp không nhỏ vào tăng trưởng kinh tế sản xuất công nghiệp, nâng cao giá trị xuất khẩu và sức mạnh cạnh tranh kinh tế. Đồng thời góp phần chuyển dịch cơ cấu của các địa phương theo hướng công nghiệp hóa hiện đại hóa. Dựa vào giá trị sản xuất, giá trị xuất khẩu và nộp ngân sách có thể xác định được ngành kinh tế mũi nhọn mà đẩy mạnh phát triển ở từng giai đoạn.

Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế

Các khu công nghiệp, có đóng góp không nhỏ vào tăng trưởng ngành sản xuất công nghiệp, nâng cao giá trị xuất khẩu và sức cạnh tranh của nền kinh tế; góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế của các địa phương và cả nước theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Tạo công ăn việc làm, xoá đói giảm nghèo và phát triển nguồn nhân lực

Khu công nghiệp đã góp phần quan trọng trong việc giải quyết việc làm, đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao thu nhập, đời sống và trình độ của người lao động. Đồng thời, góp phần tích cực vào bảo vệ môi trường sinh thái.

Tại Việt Nam, thống kê vào năm 2011, các khu công nghiệp, khu chế xuất đã giải quyết việc làm cho hơn 1,7 triệu lao động, trung bình 77 lao động/ha đất công nghiệp; 65% tổng số khu công nghiệp đã vận hành có nhà máy xử lý nước thải tập trung.

Tại các khu công nghiệp, ban quản lý khu công nghiệp sẽ là bộ phận trực tiếp thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn đối với tất cả các vấn đề liên quan đến khu công nghiệp (các quyền hạn do Chính phủ quy định).

Có thể hiểu, ban quản lý khu công nghiệp là cơ quan quản lý khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao do Thủ tướng chính phủ quyết định thành lập. Ban quản lý khu công nghiệp có tư cách pháp nhân, có tài khoản, có con dấu hình Quốc huy, có biên chế và kinh phí hoạt động do ngân sách nhà nước cấp.

Tất cả các vấn đề liên quan đến khu công nghiệp, để được giải quyết nhanh, chính xác, các cá nhân/doanh nghiệp/cơ quan/tổ chức nên làm việc trực tiếp với ban quản lý khu công nghiệp để tránh những sai sót không đáng có.

Xem thêm:

• Khu công nghiệp hỗ trợ là gì? (Vai trò, mục tiêu và quy định liên quan)
• Vùng công nghiệp: phân vùng công nghiệp tại Việt Nam
• Tất tần tật về khu công nghiệp tập trung (Mới nhất)